Šalabahter - biologija - krv, krvotok, dišni sustav



Kemijski sastav tijela čovjeka
Elementi u tijelu
Elementw%
Kisik4260
Ugljik1420
Vodik710
Dušik2,84
Minerali4,26
Ukupno70 kg100%

 

Minerali
Minerali%
Kalcij2,1
Fosfor1,1
Kalij0,6
Natrij0,4
Klor0,4
Sumpor0,3
Magnezij0,05
Željezo0,05
Ostalo1
Ukupno6%

 -          makroelementi – H,N,O,C, Ca, K – 99%
-          mikroelementi – P, S, Mg, Cl, Na, Fe, Mn, Al
-          ultramikroelementi (oligoelementi) – Zn, Ti(tan), Se(len), Ru(tenij), Ra(dij)

Voda kao otapalo

-          svaka stanica okružena je vodom s otopljenim solima
-          postotak vode u tijelu
  • zametak – 90%
  • novorođenče – 75%
  • adolescent – 60%
  • stara osoba – 50%
-          u tijelu odrasle osobe težine 70 kg je 40 litara vode (oko 57%)
  • 25 litara u stanicama – stanična tekućina
  • 15 litara izvan stanica – izvanstanična tekućina

Hiper, hipo i izotonične otopine


Gubitak vode
mokrača
1000-1500 ml
feces
150-200 ml
kroz pluća
500 ml
kroz kožu
400 ml
Uzimanje vode
Tekućine
1500 ml
Hrana
700 ml
Metabolična voda
300 ml

 -          hipertonična – veći osmotski tlak u okolini, izlazi voda, stanica se smežura

 -          izotonična – izjednačen osmotski tlak, promet vode jednak u oba smjera
-          hipotonična – veći osmotski tlak u stanici, ulazi voda i stanica bubri
-          fiziološka otopina – izotonična otopina NaCl u krvnoj plazmi koja je 0,15 molarna

Promet vode u tijelu

-          voda je vrlo važna i za probavu
  • dnevno se u probavilo iz usta, želuca, žuči, gušterače i crijeva izluči 8 l vode
  • ta količina vode ima ulogu u žvakanju, miješanju hrane, razgradnji itd.
-          najveći dio vode apsorbira se u krvotok
-          metabolična voda – voda oslobođena u met. putovima tijela pri met. razgradnji hrane

 


Glavni organski spojevi u tijelu


Organski spojevi
kg
%
Bjelančevine14
20
Masti11,2
16
Ugljikohidrati0,7
1
Minerali4,2
6
Voda39,9
57

 -          osim vode i minerala u tijelu nalazimo i puno organskih spojeva
  • bjelančevine
  • masti
  • ugljikohidrati
-          u tijeku gladovanja možemo izgubiti gotovo sve masti i pola bjelančevina bez opasnosti

Stanična i izvanstanična tekućina

-          Stanična tekućina
  • 25 litara
  • kationi – K+ (Mg2+, Na+)
  • anioni – HPO42- i HCO3- (SO42-, proteini)
  • pH = 7,0
-          Izvanstanična tekućina
  • 15 litara
   12 litara – međustanična tekućina
   3 litre – krvna plazma – više bjelančevina nego u međustaničnoj tekućini
  • kationi – Na+ (K+, Ca2+)
  • anioni – Cl- i HCO3- (HPO42- , proteini)
  • pH = 7,4

Krv i krvna tjelešca

-          spada pod izvanstaničnu tekućinu - čovjek ima oko 5 litara krvi od čega su 3 litre plazme
-          uloge krvi
  • disanje – prijenos kisika i ugljičnog dioksida
  • prehrana – prijenos hranjivih tvari iz crijeva u stanice
  • izlučivanje – izlučivanje štetnih sastojaka iz tijela
  • održavanje temperature, vode, ionskog sastava i pH
  • obrana tijela
  • prijenos raznih tvari (hormona, vitamina itd.)
-          krv ubrajamo u tekuće vezivno tkivo
-          sastav krvi
  • krvna plazma
  • krvna tjelešca
   krvne stanice
  • eritrociti
  • leukociti
   krvne pločice
  • trombocit


Svojstva krvi i Hemoglobin

-          krv je suspenzija različitih skupina stanica u krvnoj plazmi kao složenom vodenom mediju
-          obilježja – gusta, viskozna i neprozirna tekućina crvene boje
-          boja krvi – dolazi od crvenih krvnih zrnaca eritrocita, tj. od krvnog pigmenta hemoglobina
-          molekule hemoglobina (Hb) vežu na sebe kisik te ga prenose iz pluća po tijelu
  • oksihemoglobin –
  • karbaaminohemoglobin –
  • ako se Hb veže za ugljikov monoksid, dolazi do smrti (V)
-          (octena kis. + glicin = pirolski prsten) x4 + Fe = hem
-          četiri hema čine hemoglobin
-          uz Fe  ima i bjelančevinasti dio
  • O2 se privlači na željezo
  • CO2 se privlači na bjelančevinasti dio

Krvna plazma

-          žućkasta tekućina koja se dobije uklanjanjem krvnih tjelešaca
-          hematokrit – volumni dio krvnih tjelešaca naspram plazme à 45:55 posto, pišemo kao Hematokrit = 45
-          antikoagulativna sredstva – kem sredstva protiv zgrušavanje krvi – citrati, oksalati, heparin itd.
  • blokiraju fibrinogen, protrombin ili ione kalcija, važne za zgrušavanje krvi
-          sastav plazme
  • anorganske tvari
   Na+
   Cl-
  • bjelančevine
   albumini – nastaju u jetri i prenose hormone
   α i β globulini – prenose hormone
   γ globulini – protutijela
   fibrinogen – zgrušava krv (plazma bez fibrinogena zove se krvni serum)

Eritrociti

-          drugo ime – crvene krvne stanice
-          količina – oko  5 milijuna po mm3
-          jedine žive stanice u čovjeku koje nemaju jezgru
-          najvažniji sastojak u njima je hemoglobin (Hb)
-          hemoglobin se stvara u koštanoj srži u pretečama eritrocita (još imaju jezgru)
-          razlikujemo
  • HbF – fetalni hemoglobin – do rođenja
  • HbA – adultni hemoglobin – nakon rođenja
  • razlika – sastav polipeptidnih lanaca globina i to da HbF može vezati više O2 u nižim koncentracijama kisika
-          životni vijek – 120 dana (razgrađuju se u slezeni)
-          razgradnjom hemoglobina nastaje bilirubin – pigment koji se izlučuje u crijevo i rastavlja na
  • smeđi sterkobilin B à smeđa boja govana
  • žuti urobilin B à žuta boja pišaline

Leukociti

-          drugo ime – bijele krvne stanice
-          uloga – brane organizam jer imaju mogućnost fagocitoze – proždiranja mikroorganizama
-          jezgra može biti segmentirana i nesegmentirana, a citoplazma može biti granulirana i negranulirana
-          vrste
  • granulirani i segmentirani
   neutrofilni – 54-62%
   euzinofilni – 1-3%
   bazofilni – manje od 1%
  • negranulirani i nesegmentirani
   monociti – 3-7%
   limfociti – 25-33%
-          DKS – diferencijalna krvna slika – sastav različitih vrsta leukocita u krvi

Trombociti

-          drugo ime – krvne pločice
-          trombociti – membranom omeđeni citoplazmatski dijelovi velikih stanica megakariocita iz kojih se raspadaju
-          uloga – kontrola krvarenja, tj. zgrušavanja krvi (lijepe se za stjenku krvne žile koja je ozlijeđena i zajedno s fibrinogenom začepljuju)


Krvne grupe

-          otkrio 1901. Karl Lansteiner
-          aglutinacija – sljepljivanje eritrocita u nesrodnom serumuà začepljuju kapilare (V)
-          hemoliza – raspadanje eritrocita zbog aglutinacije
-          transfuzijska reakcija – davanje krvi krive skupine à dolazi do aglutinacijske i hemolitičke transfuzijske reakcije

Krvne grupe

%
aglutinogeni
aglutinini
0
34
-
anti A, anti B
A
43
A
anti B
B
16
B
anti A
AB
7
AB
-

 -          aglutinogeni –  bjelančevine na eritrocitima ( A i B)
-          aglutinini – bjelančevine u plazmi, antitijela (anti A i anti B)
-          fenotip – određen genotipom

Fenotip i genotip
0
00
recesivan homozigot
A
AA
A0
dominantan homozigot
dominantan heterozigot
B
BB
B0
dominantan homozigot
dominantan heterozigot
AB
AB
kodominantan heterozigot

Rh sustav

-          uz A/B aglutinogene, na eritrocitima možemo imati još jednu skupinu bjelančevina – Rh aglutinogene
  • 85% ima Rh aglutinogene à Rh+
  • 15% nema Rh aglutinogene à Rh-
-          za razliku od krvnih grupa, Rh- nema anti Rh+ aglutinine, ali ih može stvoriti, tj. imunizirati se:
  • krivom transfuzijom krvi Rh+ osobe u Rh- osobu
  • u tijeku trudnoće Rh- majke koja nosi Rh+ dijete à hemolitička bolest novorođenčadi

Hemolitička bolest novorođenčadi

-          drugi nazivi – fetalna eritroblastoza, žutica novorođenčadi
-          majka Rh-, otac Rh+ > čedo Rh+
-          djetetova Rh+ krv dospijeva u majku, koja stvara anti Rh+ aglutinine
-          ti Rh+ aglutinini dospijevaju u dijete i tamo dolazi do aglutinacije djetetovih eritrocita
-          dijete to pokušava kompenzirati tako da stvara eritroblaste, nezrele eritrocite s jezgrom
-          nije opasno u prvoj trudnoći
-          može izazvati anemiju djeteta

Poremećaji krvi

-          uzroci poremećaja u krvi
  • nedostatak hemoglobina – anemije
  • poremećaji zgrušavanja – hemoragije
  • tumorske promjene leukocita – leukemije
  • poremećaji u stvaranju krvnih stanica

Anemija ili slabokrvnost

-          uzrok – smanjena količina hemoglobina u krvotoku koja uzrokuje smanjenu opskrbu kisikom
-          vrste anemije
  • sideropenična – zbog premalo željeza se ne stvara Hb
  • perniciozna  - zbog premalo vitamina B12 i/ili B9 se stvara premalo eritrocita
  • srpasta – zbog sinteze nenormalnog Hb (HbS) eritrociti na sebe ne mogu dobro vezati kisik
  • hemolitička – zbog prebrzog raspadanja eritrocita smanjuje se količina Hb

Leukemija

-          leukemija – rak bijelih krvnih stanica
-          vrste
  • limfatična – nenormalan rast i razvoj limfocita
  • mijeloična – nenormalan rast i razvoj neutrofilnih leukocita
-          leukopenija – smanjenje broja leukocita u krvi
-          limfopenija – smanjenje broja limfocita u krvi
-          leukocitoza – povećanje broja leukocita u krvi
-          limfocitoza – povećanje broja limfocita u krvi

Krvarenje ili hemoragija

-          hemofilija – najpoznatija hemoragična bolest
  • nasljedna bolest, više oboljevaju muškarci
  • uzrokuje ju najčešće nedostatak antihemofilijskog globulina – faktora VIII, koji zgrušava krv
-          trombocitopenija – bolest kod koje bolesnik ima smanjen broj trombocita, koji zgrušavaju krv

Hematopoeza

-          hematopoeza – stvaranje krvnih stanica
-          najveća krvotvorna tkiva i organi
  • koštana moždina – crvena, žuta i želatinozna  (samo crvena stvara)
  • prsna žlijezda (timus) – podijeljen na dva režnja
  • slezena – crvena pulpa (stvaranje st.) i bijela pupa (nakupine limfnih čvorića)
  • limfni čvorovi – na mjestima gdje je moguć prodor klica (pluća, crijevo, pod kožom)
-          stvaranje pojedinih tjelešaca
  • eritropoeza (eritrociti) – koštana moždina, slezena, jetra
  • limfopoeza (limfociti) – timus, limfni čvorovi, slezena
  • granulopoeza (neutrofilni,bazofilni,euzinofilni) – koštana moždina, slezena
  • trombocitopoeza (trombociti) – koštana moždina
-          podrijetlo krvnih stanica – 2 teorije
  • sve su nastale iz iste (tzv. hemacitoblasta)
  • svaka ima svoje matične stanice

Srce

-          šuplji mišićni organ težak 300 g
-          smješteno unutar opne (osrčja ili perikarda)

 


Građa srca

-          po dužini je podijeljeno na
  • lijevo (arterijsko) srce
  • desno (vensko) srce
-          svaki taj dio podijeljen je poprečno pa srce ima
  • 2 atrije (pretklijetke)
  • 2 ventrikula (klijetke)
-          lijeva i desna strana nisu povezane
  • venska  i arterijska krv se ne miješaju
-          između pretklijetke i klijetke nalaze se zalisci (valvule)
  • iz DP u DK ide trolisni (trikuspidalni) zalistak
  • iz LP u LK ide mitralni (bikuspidalni) zalistak
  • oni osiguravaju jednosmjeran protok kriv iz P u K
-          iz svake klijetke izlazi jedna žila
  • iz DK izlazi plućna arterija – plućni zalistak (semilunarni)
  • iz LK izlazi aorta – arterijski zalistak (semilunarni)
-          u svaku pretklijetku ulaze vene
  • u DP ulaze gornja i donja šuplja vena
  • u LP ulaze 3,4,5 plućnih vena

Rad srca

-          srce se kontrahira i relaksira oko 70 puta u minuti
  • tahikardija – više od 100 puta u minuti
  • bradikardija – manje od 60 puta u minuti
-          stezanjem DK se krv potiskuje u pluća – mali krvotok
-          stezanjem LK se krv potiskuje u tijelo – veliki krvotok
-          za vrijeme jedne kontrakcije krv utisne oko 70 ml krvi – udarni volumen srca

Automacija srca

-          primarno središte – sinus-atrijski (S-A) čvor – podražava srčani mišić (miokard)
  • to su specijalne stanice koje imaju stanične membrane propusnije za Na+ à depolarizacija
  • kad oni prodru u čvor, uključuje se natrij-kalij crpka (Na/K) koja novopridošle ione opet izbaci van àrepolarizacija
  • depolarizacija S-A čvora
   steže pretklijetke à sistola atrija
   prenosi impuls do A-V čvora
-          sekundarno središte – atrio-ventrikularni (A-V) čvor
  •  njega depolarizira taj električni impuls kojeg A-V čvor prenosi dalje kroz Hissov snop i Purkinjeova vlakna u klijetke
   stežu se klijetke à sistola ventrikula
-          rad srca se može
  • povećati – tako da na S-A čvor djeluju npr. simpatikus, noradrenalin itd.
  • smanjiti – tako da na S-A čvor djeluju npr. parasimpatikus, acetilkolin itd.
-          kod nenormalnog rada S-A čvora može se ugraditi pacemaker

EKG

-          EKG - elektrokardiogram
-          sastojci
  • P val – depolarizacija (stezanje) PK
  • QRS kompleks – repolarizacija (otpuštanje) PK i depolarizacija K
  • T val – repolarizacija K

Poremećaji rada srca

-          uzroci
  • nedostatna opskrba srca krvlju – koronarne bolesti
  • tegobe sa zaliscima – valvularne bolesti

Koronarna skleroza

-          uzrok – ateromi (masne naslage) u koronarnim arterijama tj. smanjen protok krvi kroz njih
-          može uzrokovati stvaranje ugruška (tromba) à koronarna tromboza
-          srčani infarkt (srčana kap) – srčani napadaj kao posljedica odumiranja neprokrvljenog mišića
-          rizici
  • pušenje, visoki tlak i dijabetes
  • pretilost, premalo fizičkog napora
  • kontracepcijske pilule, stres
-          liječi se lijekovima ili premosnicom
-          premosnica (bypass) – vena iz bedra se ugrađuje na srce kako bi se zaobišla oboljela koronarna arterija

Angina pektoris i bolesti zalistaka

-          angina pektoris - boli koje nastaju kad srčani mišić ostane privremeno bez kisika
-          stenoza – zadebljanje zalistaka zbog upale

 


Krvotok

Mali ili plućni krvotok

-          deoksigenizirana krv se stisne iz DK u plućnu arteriju i odlazi u pluća
-          u plućima pušta CO2 i uzima O2 à oksigenizacija
-          vraća se u LP kroz 2 plućne vene i stisne se u LK, odakle odlazi aortom u veliki krvotok

Veliki ili sistemski krvotok

-          iz aorte krv ide u arterije, pa arteriole, pa kapilare
-          u kapilarama se događa izmjena plinova à puštanje O2, uzimanje CO2 à deoksigenizacija (postaje venska krv)
-          iz kapilara ide u venule, pa u vene, pa u 2 šuplje vene
-          iz njih ulazi u DK i od tamo kreće mali krvotok
-          krv se
  • deoksigenizira u kapilarama
  • oksigenizira u plućima

Arterije i vene

-          u velikom krvotoku
  • arterijska krv teče arterijama
  • venska krv teče venama
-          u malom krvotoku
  • arterijska krv teče venama
  • venska krv teče arterijama
-          razlika vena i arterija
  • arterije – žile odvodnice
   nalaze se u dubini organizma
   imaju debeli mišićni sloj
   srce u njih ubacuje krv na mahove à krv njima teče pulsirajući
   vrlo elastične (šire se kad prime novu krv)
   veći krvni tlak
  • vene – žile dovodnice
   imaju venske zaliske koji sprječavaju povratak krvi i omogućavaju da krv teče i prema gore
   imaju tanji mišićni sloj
   krv ne pulsira
   manje elastične
   manji krvni tlak

Krvni tlak

-          pritisak krvi na stjenke krvnih žila
-          u arterijama je tlak promjenjiv i varira između sistoličke i dijasistoličke vrijednosti
  • sistolički tlak - maksimalni tlak krvi na stjenke arterije u trenutku stezanja LK
  • dijasistolički tlak – minimalni tlak na stjenke arterije nakon prolaska sistoličkog tlaka
-          normalan krvni tlak
  • u velikim arterijama - 16/10,7 kPa (stara mjera: 120/80 mmHg)
  • u kapilarama – 2,7 kPa (20 mmHg)
  • u venama – 1,3 kPa (10 mmHg)
-          poremećaji tlaka
  • hipertenzija – visoki krvni tlak
   uzrok – ateroskleroza à smanjenje elastičnosti žila
  • hipotenzija – nizak krvni tlak

Dišni sustav

-          građa dišnog sustava
  • gornji dišni putovi à zagrijavanje, vlaženje, čišćenje i dezinfekcija zraka
   nos
   ždrijelo
   grkljan
  • donji dišni putovi
   dušnik – ima lijevu i desnu dušnicu (bronhi) od prstenaste hrskavice, dug oko 12 cm
   dušnice
  • na kraju njih se nalaze bronhioli
¨       na kraju njih se nalaze alveole
  • alveole – prošireni plućni mjehurići, poput grožđna nanizane na bronhiole
  • okružene s hrpom kapilara – u njih plućna arterija dovodi CO2 radi izmjene s kisikom
    • izmjena plinova se događa zbog razlike u parcijalnim tlakovima
    • na kapilare se nadovezuju venule i plućne vene i zatvaraju mali krvotok
    • imamo 300 milijuna plućnih mjehurića, a njihova površina je 75-90 m2
   plućna krila s poplućnicom – 1,2 kg
  • meka i spužvasta
  • lijevo krilo – 2 režnja
  • desno krilo – 3 režnja – veće i teže
  • poplućnica – tanka dvolisna opna koju ima svako krilo
¨       vanjski list – porebrica – oblaže rebra s nutarnje strane prsnog koša
¨       unutarnji list – oblaže plućna krila te ih tako odvaja od ostalih organa
¨       između 2 poplućnice je tjelesna tekućina koja uzrokuje adhezijsko sljubljivanje opni
-          dišni putovi obloženi su trepetljikavim epitelom koji neprestano treperi odozdo prema gore (ždrijelu) te uz pomoć sluzi prenosi plućima većinu stranih čestica koje su ušle sa zrakom
-          obrana dišnih puteva
  • makrofagi – proždiru mikroorganizme fagocitozom – uz dišne putove
  • limfni čvoriči – smješteni u krajnicima (tonzilama) i plućima
-          ošit ili dijafragma– pregrada između trbušne i prsne šupljine
-          disanje – 12 puta/min – 6 litara zraka po minuti

Prijenos kisika

-          97% se prenosi oksihemoglobinom,  a 3% je otopljeno u plazmi
-          prijenos zakonom difuzije – iz veće koncentracije u manju

Prijenos CO2

-          7% u plazmi, 23% u karbaanimohemoglobinu
-          70% u obliku H2CO3 uz enzim karboenhidrazu

Mehanika disanja

-          disanje se ostvaruje živčanim impulsima iz dišnih središta u mozgu
  • ti impulsi podražuju ošit i međurebrane mišiće
-          udisaj
  • ošit se podiže a međurebrani mišići također
  • volumen prsnog koša je povećan
  • pluća se raežu i u njima pada tlak
  • atmosferski zrak dolazi s mjesta većeg tlaka u pluća
-          izdisaj
  • ošit se opusti kao i međurebrani mišići
  • smanjuje se volumen prsnog koša
  • pluća se stežu i zrak se istiskuje iz alveola prema ustima
-          razlikujemo
  • inspiracijske mišiće – sudjeluju pri udisaju
  • ekspiracijske mišiće – sudjeluju pri izdisaju
Izvor: http://roko-rumora.net/



Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr
https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije


Objavio/la
Oznake: , , , , , ,