GRAĐA STANICE

GRAĐA STANICE           

Stanica
je osnovna strukturna-građevna i funkcionalna jedinica svih živih bića.

Stanična teorija koju su prvi predložili Matthias Jakob Schleiden i Theodor Schwann 1839. govori da su svi organizmi izgrađeni od jedne ili više stanica pa mogu biti  jednostanični (npr. bakterije) ili višestanični organizmi (npr. čovjek, 100 bilijuna stanica). Najveća poznata stanica je nojevo jaje. Stanice mogu nastati samo iz postojećih stanica.

Prokariotska stanica 

Prokariotska stanica (protocit) je jednostavne građe te ima staničnu stijenku i membranu, ali nema staničnu jezgru (nemaju oblikovanu jezgrinu ovojnicu) i organele, osim ribosoma koji su manji od eukariotskih. U citoplazmi prokariotskih stanica nalazi se jedna slobodna, prstenasta (iznimno linearna), zatvorena DNK koja se zove nukleoid. Najčešće je samo jedan kromosom bez histoproteina. Transkripcija i translacija se u biosintezi proteina odvijaju u citoplazmi.

Prokariotske stanice evolucijski su starije od eukariotskih stanica (eucita).

Tri glavne skupine prokariota su: mikoplazme, bakterije i cijanobakterije ili modrozelene alge.

Eukariotska stanica

Eukariotska stanica je stanica kod kojih je nasljedni materijal smješten u jezgri obavijenoj posebnom jezgrinom membranom. U eukariotskoj stanici razvile su se i brojne stanične organele kojih nema kod prokariotskih organizama, među kojima su: endoplazmatiski retikulum, Golgijev aparat, lizosomi, mitohondriji i plastidi. Eukariotska DNK je podijeljena u nekoliko kromosoma. Među eucitima razlikuju se biljne i životinjske stanice. Biljne stanice imaju čvrstu celuloznu stijenku, plastide i vakuolu.

Životinjska (eukariotska) stanica sa unutarstaničnim komponentama.
Organeli:
(1) jezgrica
(2) stanična jezgra
(3) ribosomi
(4) vezikula
(5) hrapavi endoplazmatski retikulum (ER)
(6) Golgijev aparat
(7) Citoskelet
(8) glatki endoplazmatski retikulum
(9) mitohondrij
(10) vakuola
(11) citoplazma
(12) lizosom
(13) centrioli s centosomima

• Citoplazma – osnovna supstancija stanice bez membrana (tj. organela) 
• Plazmatska membrana - polupropusni lipidni dvosloj izgrađen od bjelančevina i lipida koji odvaja unutarstanični dio od vanstaničnog okruženja
• Citoskelet - mreža tankih bjelančevinastih niti i cjevčica koje se protežu kroz cijelu stanicu. Daje oblik stanicama, omogućuje gibanje stanica i citokinezu, gibanje staničnih dijelova, staničnu diobu, endocitozu, usidrenost staničnih organela i citoplazmatskih enzima na određenom mjestu čime se održava optimalan prostorni raspored u samoj stanici te rast same stanice
• Endoplazmatski retikulum – sustav membrana koji se pruža kroz cijelu stanicu (sinteza lipida, sinteza membranskih dijelova, eksport proteina) 
• Golgijev aparat - sastoji se od 3 - 8 membranskih vrećica pritisnutih jedna na drugu, diktiosoma
• Lizosomi - proizvode se u Golgijevom tijelu, sadrže enzime
• Mitohondriji – stanični organeli sa vlastitom DNA (stanično disanje, pretvorba energije)
• Stanična jezgra - nosi staničnu genetsku uputu koja određuje razvoj organizma. Okružena je jezgrinom ovojnicom, a jezgrine pore propuštaju određene tvari iz jezgre i u jezgru
• Ribosomi - sastoje se od bjelančevina i RNA, a služe prevođenju genetske upute koja dolazi u obliku glasničke RNA (mRNA) u polipeptidni lanac (npr. bjelančevinu)                                                                                                                                                              

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice II

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice II                                                                                                        

 

Građa biljne stanice II 
 

GOLGIJEVO TIJELO

Golgijevo tijelo se sastoji od diktiosoma. Pojedinačni diktiosomi su nakupine 5–10 plosnatih membranskih vrećica – Golgijevih cisterni.   Tu se sintetiziraju polisaharidi stanične stijenke (hemiceluloza i pektini).

PLASTIDI

PROPLASTIDI – plastidi meristemskih stanica koji ne pokazuju fotosintetsku aktivnost. Preteča su različitih tipova plastida (kloroplasta, kromoplasta, leukoplasta).

KLOROPLASTI – fotosintetski aktivni plastidi prisutni u stanicama zelenih dijelova biljke (listu, stabljici, plodu). Okrugla ili ovalna tjelešca promjera 4 – 8 μm. Obavijeni su ovojnicom koju čine dvije membrane. Unutarašnja membrana odvaja stromu; u kojoj se sintetiziraju škrob i mast; i pohranjuju u obliku škrobnih zrnaca ili kapljica masti. U stromi se nalazi i prstenasta DNA, te ribosomi. U unutrašnjosti kloroplasta je membranski sustav tilakoida. Pojedinačni tilakoidi nazivaju se stroma – tilakoidima, a višeslojne naslage grana – tilakoidima. Na tilakoidne membrane vezani su pigmenti (klorofil, karoteni i ksantofil).

KROMOPLASTI –  plastidi koji su obojeni žuto, narančasto ili crveno. Daju boju zrelim plodovima, laticama cvijeća i korijenu nekih biljnih vrsta. Mogu nastati iz proplastida ili kloroplasta. Ne fotosintetiziraju jer nemaju klorofil. Od pigmenata sadrže karotenoide. 

LEUKOPLASTI – plastidi koji ne sadrže pigmente, a nalaze se u spremišnim tkivima kao što su sjemenke, gomolji i korijen.

AMILOPLASTI – leukoplasti s velikim škrobnim zrncima

PROTEINOPLASTI – leukoplasti s proteinskim tjelešcima

ELAIOPLASTI – leukoplasti koji sadrže lipide

ETIOPLASTI – plastidi prisutni u stanicama biljaka koje rastu u tami. Izlaganjem svjetlosti u njima se formiraju funkcionalni tilakoidi.

MITOHONDRIJI

Semiautonomni organeli koji sadrže vlastitu genetsku informaciju. Obavijeni su dvjema visokospecijaliziranim membranama. Unutrašnja membrana je naborana (kriste). U mitohondrijima se odvija proces staničnog disanja.

 

Proces staničnog disanja

RIBOSOMI

Makromolekularne nakupine ribonukleinske kiseline i proteina na kojima se aminokiseline povezuju u proteine. Mogu se nalaziti na površini hrapavog endoplazmatskog retikuluma ili slobodno u citoplazmi.

MIKROTJELEŠCA

PEROKSISOMI

Okrugle membranske vezikule obavijene jednostrukom membranom. Imaju važnu ulogu u oksidaciji štetnih u netoksične tvari.

GLIOKSISOMI

Obavijeni su jednostrukom membranom, a nalaze se u sjemenkama koje za pričuvne tvari imaju ulja. U njima se događa pretvorba masnih kiselina u šećere.

VAKUOLA

Vakuola je okružena plazmatskom membranom – tonoplastom.

U vakuoli je stanični sok koji sadrži anorganske ione, organske kiseline, šećere, hidrolitičke enzime i brojne sekundarne metabolite. 

  

 

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice III

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice III                                                            

  

Građa biljne stanice III

MITOHONDRIJI

Semiautonomni organeli koji sadrže vlastitu genetsku informaciju. Obavijeni su dvjema visokospecijaliziranim membranama. Unutrašnja membrana je naborana (kriste). U mitohondrijima se odvija proces staničnog disanja.

Proces staničnog disanja

RIBOSOMI

Makromolekularne nakupine ribonukleinske kiseline i proteina na kojima se aminokiseline povezuju u proteine. Mogu se nalaziti na površini hrapavog endoplazmatskog retikuluma ili slobodno u citoplazmi.

MIKROTJELEŠCA

PEROKSISOMI

Okrugle membranske vezikule obavijene jednostrukom membranom. Imaju važnu ulogu u oksidaciji štetnih u netoksične tvari.

GLIOKSISOMI

Obavijeni su jednostrukom membranom, a nalaze se u sjemenkama koje za pričuvne tvari imaju ulja. U njima se događa pretvorba masnih kiselina u šećere.

VAKUOLA

Vakuola je okružena plazmatskom membranom – tonoplastom.

U vakuoli je stanični sok koji sadrži anorganske ione, organske kiseline, šećere, hidrolitičke enzime i brojne sekundarne metabolite. 

  

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije

Instrukcije iz biologije - Građa bakterijske stanice

                           

GRAĐA BAKTERIJSKE STANICE

 

• STANIČNA STIJENKA
Obavija većinu bakterijskih stanica. Ne sadrži celulozu već je izgrađena od peptidoglikana (mureina) koji se sastoje od molekula aminokiselina i aminošećera.

• PLAZMALEMA
Obavija citoplazmu, debljine 5 do 10 nm.

• CITOPLAZMA
Polutekuća tvar koja čini najveći dio bakterijske stanice, a u njoj se zbiva većina metaboličkih procesa.

• NUKLEOID
Duga molekula DNA u obliku zamršene niti (jezgrina tvar, bakterijski kromosom).

• PLAZMIDI
Prstenasti lanci molekula DNA smješteni u citoplazmi.

 

• RIBOSOMI
Mjesta gdje se zbiva sinteza proteina.

• KAPSULA
Sluzava tvorba na površini stanica nekih vrsta bakterija, koja ih štiti od djelovanja fagocita, nepovoljnih utjecaja okoliša ili infekcije bakteriofagima.

• BIČEVI ili FLAGELE
Omogućavaju pokretanje nekim bakterijama. Bičevi bakterija strukturalno se razlikuju od bičeva eukariotskih stanica. Izbijaju iz bazalnih tjelešaca, a njihov broj i položaj mogu biti različiti. Jedan bič na jednom polu prisutan je kod monotrihnih, više bičeva na oba pola kod amfitrihnih, dok je kod peritrihnih bakterija prisutno više bičeva po cijeloj površini.

• TREPETLJIKE (FIMBRIJE) i PILUSI (spolne niti)Uz bičeve bakterije mogu imati i trepetljike (fimbrije), relativno kratke i tanke nitaste tvorbe koje im pomažu prilikom pričvršćivanja za podlogu. Duži pilusi (spolne niti) omogućavaju pridržavanje bakterija prilikom paraspolnog razmnožavanja.

 

 

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije