GRAĐA STANICE

GRAĐA STANICE           

Stanica
je osnovna strukturna-građevna i funkcionalna jedinica svih živih bića.

Stanična teorija koju su prvi predložili Matthias Jakob Schleiden i Theodor Schwann 1839. govori da su svi organizmi izgrađeni od jedne ili više stanica pa mogu biti  jednostanični (npr. bakterije) ili višestanični organizmi (npr. čovjek, 100 bilijuna stanica). Najveća poznata stanica je nojevo jaje. Stanice mogu nastati samo iz postojećih stanica.

Prokariotska stanica 

Prokariotska stanica (protocit) je jednostavne građe te ima staničnu stijenku i membranu, ali nema staničnu jezgru (nemaju oblikovanu jezgrinu ovojnicu) i organele, osim ribosoma koji su manji od eukariotskih. U citoplazmi prokariotskih stanica nalazi se jedna slobodna, prstenasta (iznimno linearna), zatvorena DNK koja se zove nukleoid. Najčešće je samo jedan kromosom bez histoproteina. Transkripcija i translacija se u biosintezi proteina odvijaju u citoplazmi.

Prokariotske stanice evolucijski su starije od eukariotskih stanica (eucita).

Tri glavne skupine prokariota su: mikoplazme, bakterije i cijanobakterije ili modrozelene alge.

Eukariotska stanica

Eukariotska stanica je stanica kod kojih je nasljedni materijal smješten u jezgri obavijenoj posebnom jezgrinom membranom. U eukariotskoj stanici razvile su se i brojne stanične organele kojih nema kod prokariotskih organizama, među kojima su: endoplazmatiski retikulum, Golgijev aparat, lizosomi, mitohondriji i plastidi. Eukariotska DNK je podijeljena u nekoliko kromosoma. Među eucitima razlikuju se biljne i životinjske stanice. Biljne stanice imaju čvrstu celuloznu stijenku, plastide i vakuolu.

Životinjska (eukariotska) stanica sa unutarstaničnim komponentama.
Organeli:
(1) jezgrica
(2) stanična jezgra
(3) ribosomi
(4) vezikula
(5) hrapavi endoplazmatski retikulum (ER)
(6) Golgijev aparat
(7) Citoskelet
(8) glatki endoplazmatski retikulum
(9) mitohondrij
(10) vakuola
(11) citoplazma
(12) lizosom
(13) centrioli s centosomima

• Citoplazma – osnovna supstancija stanice bez membrana (tj. organela) 
• Plazmatska membrana - polupropusni lipidni dvosloj izgrađen od bjelančevina i lipida koji odvaja unutarstanični dio od vanstaničnog okruženja
• Citoskelet - mreža tankih bjelančevinastih niti i cjevčica koje se protežu kroz cijelu stanicu. Daje oblik stanicama, omogućuje gibanje stanica i citokinezu, gibanje staničnih dijelova, staničnu diobu, endocitozu, usidrenost staničnih organela i citoplazmatskih enzima na određenom mjestu čime se održava optimalan prostorni raspored u samoj stanici te rast same stanice
• Endoplazmatski retikulum – sustav membrana koji se pruža kroz cijelu stanicu (sinteza lipida, sinteza membranskih dijelova, eksport proteina) 
• Golgijev aparat - sastoji se od 3 - 8 membranskih vrećica pritisnutih jedna na drugu, diktiosoma
• Lizosomi - proizvode se u Golgijevom tijelu, sadrže enzime
• Mitohondriji – stanični organeli sa vlastitom DNA (stanično disanje, pretvorba energije)
• Stanična jezgra - nosi staničnu genetsku uputu koja određuje razvoj organizma. Okružena je jezgrinom ovojnicom, a jezgrine pore propuštaju određene tvari iz jezgre i u jezgru
• Ribosomi - sastoje se od bjelančevina i RNA, a služe prevođenju genetske upute koja dolazi u obliku glasničke RNA (mRNA) u polipeptidni lanac (npr. bjelančevinu)                                                                                                                                                              

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice

Instrukcije iz biologije - Građa biljne stanice

Građa biljne stanice

Stanice su osnovne građevne jedinice bioloških sustava.

Biljna se stanica sastoji od stanične stijenke i protoplasta. Protoplast uključuje protoplazmu u koju su uklopljene vakuole, organeli, membranski sustavi, makromolekularne nakupine. Protoplazma je od stanične stijenke odvojena plazmatskom membranom (plazmalemom), a od vakuole tonoplastnom membranom (tonoplastom).

STANIČNA STIJENKA

Izgrađena je od celuloznih mikrofobrila uronjenih u amorfni polisaharidni matriks kojeg čine hemiceluloza, pektini i male količine strukturnih proteina. Biljne stanice imaju dva tipa stijenki: primarne (mlade stanice koje rastu) i sekundarne (stanice koje su završile rast). U sekundarnoj staničnoj stijenci mogu se gomilati tvari kao što su lignin, suberin, različite anorganske mineralne tvari (kalcijev karbonat, silicijev dioksid, kalcijev oksalat), kutin itd.
 
CITOPLAZMA
Kompleksna masa koja se sastoji najvećim dijelom od vode. U citoplazmi se nalaze različiti organeli i makromolekulske nakupine. Citosol je citoplazma bez organela. U citosolu se nalazi gusta trodimenzionalna mreža proteinskih niti (citoskelet).

PLAZMATSKA MEMBRANA

Plazmatska membrana sastoji se od dva sloja fosfolipida u koji su uronjeni proteini (model tekućeg mozaika). Proteini djeluju kao specifični receptori, enzimi ili prenositelji, a razlikuju se dva tipa: integralni i periferni. Plazmatske membrane sadrže i ugljikohidrate koji imaju signalnu ulogu. Plazmatske membrane su probirno propusne (selektivno permeabilne).

CITOSKELET
Citoskelet (stanični kostur) je trodimenzionalna mreža proteina. Ima važnu ulogu u mitozi, mejozi, citokinezi, održavanju oblika stanice, gibanju organela. Postoje tri tipa elemenata:
MIKROTUBULI – šuplje cjevčice građene od α - i β – tubulina. Imaju važnu ulogu u diobi stanice (čine prijeprofaznu vrpcu, diobeno vreteno), sudjeluju u stvaranju središnje ploče (fragmoplasta).
MIKROFILAMENTI – sastoje se od dva zavojito uvijena lanca aktina. Uključeni su u strujanje citoplazme i rast peludne mješinice.
INTERMEDIJARNI FILAMENTI – sastoje se od više nitastih proteinskih vlakana. Imaju važnu ulogu u održavanju oblika stanice i određivanju položaja organela (jezgra).

JEZGRA
Jezgra je obavijena jezgrinom ovojnicom koju čine dvije membrane. Unutar ovojnice je nukleoplazma koja je preko pora u jezgrinoj ovojnici povezana sa citoplazmom. U jezgri se nalazi DNA u kojoj je pohranjena genetska uputa.

ENDOPLAZMATSKI RETIKULUM
Endoplazmatski retikulum (ER) je sustav membrana koji se u obliku spljoštenih vrećica ili cjevčica proteže kroz citoplazmu. ER može biti gladak ili hrapav. Na površini hrapavog endoplazmatskog retikuluma nalaze se zavojito raspoređeni ribosomi, gdje se sintetiziraju proteini. Na površini glatkog endoplazmatskog retikuluma nema ribosoma, ovo je glavno mjesto sinteze lipida.

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije

Instrukcije iz biologije - Građa bakterijske stanice

                           

GRAĐA BAKTERIJSKE STANICE

 

• STANIČNA STIJENKA
Obavija većinu bakterijskih stanica. Ne sadrži celulozu već je izgrađena od peptidoglikana (mureina) koji se sastoje od molekula aminokiselina i aminošećera.

• PLAZMALEMA
Obavija citoplazmu, debljine 5 do 10 nm.

• CITOPLAZMA
Polutekuća tvar koja čini najveći dio bakterijske stanice, a u njoj se zbiva većina metaboličkih procesa.

• NUKLEOID
Duga molekula DNA u obliku zamršene niti (jezgrina tvar, bakterijski kromosom).

• PLAZMIDI
Prstenasti lanci molekula DNA smješteni u citoplazmi.

 

• RIBOSOMI
Mjesta gdje se zbiva sinteza proteina.

• KAPSULA
Sluzava tvorba na površini stanica nekih vrsta bakterija, koja ih štiti od djelovanja fagocita, nepovoljnih utjecaja okoliša ili infekcije bakteriofagima.

• BIČEVI ili FLAGELE
Omogućavaju pokretanje nekim bakterijama. Bičevi bakterija strukturalno se razlikuju od bičeva eukariotskih stanica. Izbijaju iz bazalnih tjelešaca, a njihov broj i položaj mogu biti različiti. Jedan bič na jednom polu prisutan je kod monotrihnih, više bičeva na oba pola kod amfitrihnih, dok je kod peritrihnih bakterija prisutno više bičeva po cijeloj površini.

• TREPETLJIKE (FIMBRIJE) i PILUSI (spolne niti)Uz bičeve bakterije mogu imati i trepetljike (fimbrije), relativno kratke i tanke nitaste tvorbe koje im pomažu prilikom pričvršćivanja za podlogu. Duži pilusi (spolne niti) omogućavaju pridržavanje bakterija prilikom paraspolnog razmnožavanja.

 

 

Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:

https://instrukcije-poduke.wixsite.com/instrukcije-hr

https://poduke.wixsite.com/instrukcije 
https://instrukcije-poduke.business.site

Kvalitetne instrukcije iz više predmeta možete dobiti na 
telefon (WhatsApp,Viber) 095 812 7777, 
Skype: moje.instrukcije