Kemijski sastav tijela čovjeka
Elementi u tijelu
|
| Element | w | % |
| Kisik | 42 | 60 |
| Ugljik | 14 | 20 |
| Vodik | 7 | 10 |
| Dušik | 2,8 | 4 |
| Minerali | 4,2 | 6 |
| Ukupno | 70 kg | 100% |
Minerali
|
| Minerali | % |
| Kalcij | 2,1 |
| Fosfor | 1,1 |
| Kalij | 0,6 |
| Natrij | 0,4 |
| Klor | 0,4 |
| Sumpor | 0,3 |
| Magnezij | 0,05 |
| Željezo | 0,05 |
| Ostalo | 1 |
| Ukupno | 6% |
- makroelementi – H,N,O,C, Ca, K – 99%
- mikroelementi – P, S, Mg, Cl, Na, Fe, Mn, Al
- ultramikroelementi (oligoelementi) – Zn, Ti(tan), Se(len), Ru(tenij), Ra(dij)
Voda kao otapalo
- svaka stanica okružena je vodom s otopljenim solima
- postotak vode u tijelu
- zametak – 90%
- novorođenče – 75%
- adolescent – 60%
- stara osoba – 50%
- u tijelu odrasle osobe težine 70 kg je 40 litara vode (oko 57%)
- 25 litara u stanicama – stanična tekućina
- 15 litara izvan stanica – izvanstanična tekućina
Hiper, hipo i izotonične otopine
Gubitak vode
|
mokrača
|
1000-1500 ml
|
feces
|
150-200 ml
|
kroz pluća
|
500 ml
|
kroz kožu
|
400 ml
|
Uzimanje vode
|
| Tekućine |
1500 ml
|
| Hrana |
700 ml
|
| Metabolična voda |
300 ml
|
- hipertonična – veći osmotski tlak u okolini, izlazi voda, stanica se smežura
- izotonična – izjednačen osmotski tlak, promet vode jednak u oba smjera
- hipotonična – veći osmotski tlak u stanici, ulazi voda i stanica bubri
- fiziološka otopina – izotonična otopina NaCl u krvnoj plazmi koja je 0,15 molarna
Promet vode u tijelu
- voda je vrlo važna i za probavu
- dnevno se u probavilo iz usta, želuca, žuči, gušterače i crijeva izluči 8 l vode
- ta količina vode ima ulogu u žvakanju, miješanju hrane, razgradnji itd.
- najveći dio vode apsorbira se u krvotok
- metabolična voda – voda oslobođena u met. putovima tijela pri met. razgradnji hrane
Glavni organski spojevi u tijelu
Organski spojevi
|
| kg |
%
|
| Bjelančevine | 14 |
20
|
| Masti | 11,2 |
16
|
| Ugljikohidrati | 0,7 |
1
|
| Minerali | 4,2 |
6
|
| Voda | 39,9 |
57
|
- osim vode i minerala u tijelu nalazimo i puno organskih spojeva
- bjelančevine
- masti
- ugljikohidrati
- u tijeku gladovanja možemo izgubiti gotovo sve masti i pola bjelančevina bez opasnosti
Stanična i izvanstanična tekućina
- Stanična tekućina
- 25 litara
- kationi – K+ (Mg2+, Na+)
- anioni – HPO42- i HCO3- (SO42-, proteini)
- pH = 7,0
- Izvanstanična tekućina
12 litara – međustanična tekućina
3 litre – krvna plazma – više bjelančevina nego u međustaničnoj tekućini
- kationi – Na+ (K+, Ca2+)
- anioni – Cl- i HCO3- (HPO42- , proteini)
- pH = 7,4
Krv i krvna tjelešca
- spada pod izvanstaničnu tekućinu - čovjek ima oko 5 litara krvi od čega su 3 litre plazme
- uloge krvi
- disanje – prijenos kisika i ugljičnog dioksida
- prehrana – prijenos hranjivih tvari iz crijeva u stanice
- izlučivanje – izlučivanje štetnih sastojaka iz tijela
- održavanje temperature, vode, ionskog sastava i pH
- obrana tijela
- prijenos raznih tvari (hormona, vitamina itd.)
- krv ubrajamo u tekuće vezivno tkivo
- sastav krvi
- krvna plazma
- krvna tjelešca
krvne stanice
krvne pločice
Svojstva krvi i Hemoglobin
- krv je suspenzija različitih skupina stanica u krvnoj plazmi kao složenom vodenom mediju
- obilježja – gusta, viskozna i neprozirna tekućina crvene boje
- boja krvi – dolazi od crvenih krvnih zrnaca eritrocita, tj. od krvnog pigmenta hemoglobina
- molekule hemoglobina (Hb) vežu na sebe kisik te ga prenose iz pluća po tijelu
- oksihemoglobin –
- karbaaminohemoglobin –
- ako se Hb veže za ugljikov monoksid, dolazi do smrti (V)
- (octena kis. + glicin = pirolski prsten) x4 + Fe = hem
- četiri hema čine hemoglobin
- uz Fe ima i bjelančevinasti dio
- O2 se privlači na željezo
- CO2 se privlači na bjelančevinasti dio
Krvna plazma
- žućkasta tekućina koja se dobije uklanjanjem krvnih tjelešaca
- hematokrit – volumni dio krvnih tjelešaca naspram plazme à 45:55 posto, pišemo kao Hematokrit = 45
- antikoagulativna sredstva – kem sredstva protiv zgrušavanje krvi – citrati, oksalati, heparin itd.
- blokiraju fibrinogen, protrombin ili ione kalcija, važne za zgrušavanje krvi
- sastav plazme
Na+
Cl-
albumini – nastaju u jetri i prenose hormone
α i β globulini – prenose hormone
γ globulini – protutijela
fibrinogen – zgrušava krv (plazma bez fibrinogena zove se krvni serum)
Eritrociti
- drugo ime – crvene krvne stanice
- količina – oko 5 milijuna po mm3
- jedine žive stanice u čovjeku koje nemaju jezgru
- najvažniji sastojak u njima je hemoglobin (Hb)
- hemoglobin se stvara u koštanoj srži u pretečama eritrocita (još imaju jezgru)
- razlikujemo
- HbF – fetalni hemoglobin – do rođenja
- HbA – adultni hemoglobin – nakon rođenja
- razlika – sastav polipeptidnih lanaca globina i to da HbF može vezati više O2 u nižim koncentracijama kisika
- životni vijek – 120 dana (razgrađuju se u slezeni)
- razgradnjom hemoglobina nastaje bilirubin – pigment koji se izlučuje u crijevo i rastavlja na
- smeđi sterkobilin B à smeđa boja govana
- žuti urobilin B à žuta boja pišaline
Leukociti
- drugo ime – bijele krvne stanice
- uloga – brane organizam jer imaju mogućnost fagocitoze – proždiranja mikroorganizama
- jezgra može biti segmentirana i nesegmentirana, a citoplazma može biti granulirana i negranulirana
- vrste
- granulirani i segmentirani
neutrofilni – 54-62%
euzinofilni – 1-3%
bazofilni – manje od 1%
- negranulirani i nesegmentirani
monociti – 3-7%
limfociti – 25-33%
- DKS – diferencijalna krvna slika – sastav različitih vrsta leukocita u krvi
Trombociti
- drugo ime – krvne pločice
- trombociti – membranom omeđeni citoplazmatski dijelovi velikih stanica megakariocita iz kojih se raspadaju
- uloga – kontrola krvarenja, tj. zgrušavanja krvi (lijepe se za stjenku krvne žile koja je ozlijeđena i zajedno s fibrinogenom začepljuju)
Krvne grupe
- otkrio 1901. Karl Lansteiner
- aglutinacija – sljepljivanje eritrocita u nesrodnom serumuà začepljuju kapilare (V)
- hemoliza – raspadanje eritrocita zbog aglutinacije
- transfuzijska reakcija – davanje krvi krive skupine à dolazi do aglutinacijske i hemolitičke transfuzijske reakcije
Krvne grupe
|
|
%
|
aglutinogeni
|
aglutinini
|
0
|
34
|
-
|
anti A, anti B
|
A
|
43
|
A
|
anti B
|
B
|
16
|
B
|
anti A
|
AB
|
7
|
AB
|
-
|
- aglutinogeni – bjelančevine na eritrocitima ( A i B)
- aglutinini – bjelančevine u plazmi, antitijela (anti A i anti B)
- fenotip – određen genotipom
Fenotip i genotip
|
0
|
00
|
recesivan homozigot
|
A
|
AA
A0
|
dominantan homozigot
dominantan heterozigot
|
B
|
BB
B0
|
dominantan homozigot
dominantan heterozigot
|
AB
|
AB
|
kodominantan heterozigot
|
Rh sustav
- uz A/B aglutinogene, na eritrocitima možemo imati još jednu skupinu bjelančevina – Rh aglutinogene
- 85% ima Rh aglutinogene à Rh+
- 15% nema Rh aglutinogene à Rh-
- za razliku od krvnih grupa, Rh- nema anti Rh+ aglutinine, ali ih može stvoriti, tj. imunizirati se:
- krivom transfuzijom krvi Rh+ osobe u Rh- osobu
- u tijeku trudnoće Rh- majke koja nosi Rh+ dijete à hemolitička bolest novorođenčadi
Hemolitička bolest novorođenčadi
- drugi nazivi – fetalna eritroblastoza, žutica novorođenčadi
- majka Rh-, otac Rh+ > čedo Rh+
- djetetova Rh+ krv dospijeva u majku, koja stvara anti Rh+ aglutinine
- ti Rh+ aglutinini dospijevaju u dijete i tamo dolazi do aglutinacije djetetovih eritrocita
- dijete to pokušava kompenzirati tako da stvara eritroblaste, nezrele eritrocite s jezgrom
- nije opasno u prvoj trudnoći
- može izazvati anemiju djeteta
Poremećaji krvi
- uzroci poremećaja u krvi
- nedostatak hemoglobina – anemije
- poremećaji zgrušavanja – hemoragije
- tumorske promjene leukocita – leukemije
- poremećaji u stvaranju krvnih stanica
Anemija ili slabokrvnost
- uzrok – smanjena količina hemoglobina u krvotoku koja uzrokuje smanjenu opskrbu kisikom
- vrste anemije
- sideropenična – zbog premalo željeza se ne stvara Hb
- perniciozna - zbog premalo vitamina B12 i/ili B9 se stvara premalo eritrocita
- srpasta – zbog sinteze nenormalnog Hb (HbS) eritrociti na sebe ne mogu dobro vezati kisik
- hemolitička – zbog prebrzog raspadanja eritrocita smanjuje se količina Hb
Leukemija
- leukemija – rak bijelih krvnih stanica
- vrste
- limfatična – nenormalan rast i razvoj limfocita
- mijeloična – nenormalan rast i razvoj neutrofilnih leukocita
- leukopenija – smanjenje broja leukocita u krvi
- limfopenija – smanjenje broja limfocita u krvi
- leukocitoza – povećanje broja leukocita u krvi
- limfocitoza – povećanje broja limfocita u krvi
Krvarenje ili hemoragija
- hemofilija – najpoznatija hemoragična bolest
- nasljedna bolest, više oboljevaju muškarci
- uzrokuje ju najčešće nedostatak antihemofilijskog globulina – faktora VIII, koji zgrušava krv
- trombocitopenija – bolest kod koje bolesnik ima smanjen broj trombocita, koji zgrušavaju krv
Hematopoeza
- hematopoeza – stvaranje krvnih stanica
- najveća krvotvorna tkiva i organi
- koštana moždina – crvena, žuta i želatinozna (samo crvena stvara)
- prsna žlijezda (timus) – podijeljen na dva režnja
- slezena – crvena pulpa (stvaranje st.) i bijela pupa (nakupine limfnih čvorića)
- limfni čvorovi – na mjestima gdje je moguć prodor klica (pluća, crijevo, pod kožom)
- stvaranje pojedinih tjelešaca
- eritropoeza (eritrociti) – koštana moždina, slezena, jetra
- limfopoeza (limfociti) – timus, limfni čvorovi, slezena
- granulopoeza (neutrofilni,bazofilni,euzinofilni) – koštana moždina, slezena
- trombocitopoeza (trombociti) – koštana moždina
- podrijetlo krvnih stanica – 2 teorije
- sve su nastale iz iste (tzv. hemacitoblasta)
- svaka ima svoje matične stanice
Srce
- šuplji mišićni organ težak 300 g
- smješteno unutar opne (osrčja ili perikarda)
Građa srca
- po dužini je podijeljeno na
- lijevo (arterijsko) srce
- desno (vensko) srce
- svaki taj dio podijeljen je poprečno pa srce ima
- 2 atrije (pretklijetke)
- 2 ventrikula (klijetke)
- lijeva i desna strana nisu povezane
- venska i arterijska krv se ne miješaju
- između pretklijetke i klijetke nalaze se zalisci (valvule)
- iz DP u DK ide trolisni (trikuspidalni) zalistak
- iz LP u LK ide mitralni (bikuspidalni) zalistak
- oni osiguravaju jednosmjeran protok kriv iz P u K
- iz svake klijetke izlazi jedna žila
- iz DK izlazi plućna arterija – plućni zalistak (semilunarni)
- iz LK izlazi aorta – arterijski zalistak (semilunarni)
- u svaku pretklijetku ulaze vene
- u DP ulaze gornja i donja šuplja vena
- u LP ulaze 3,4,5 plućnih vena
Rad srca
- srce se kontrahira i relaksira oko 70 puta u minuti
- tahikardija – više od 100 puta u minuti
- bradikardija – manje od 60 puta u minuti
- stezanjem DK se krv potiskuje u pluća – mali krvotok
- stezanjem LK se krv potiskuje u tijelo – veliki krvotok
- za vrijeme jedne kontrakcije krv utisne oko 70 ml krvi – udarni volumen srca
Automacija srca
- primarno središte – sinus-atrijski (S-A) čvor – podražava srčani mišić (miokard)
- to su specijalne stanice koje imaju stanične membrane propusnije za Na+ à depolarizacija
- kad oni prodru u čvor, uključuje se natrij-kalij crpka (Na/K) koja novopridošle ione opet izbaci van àrepolarizacija
- depolarizacija S-A čvora
steže pretklijetke à sistola atrija
prenosi impuls do A-V čvora
- sekundarno središte – atrio-ventrikularni (A-V) čvor
- njega depolarizira taj električni impuls kojeg A-V čvor prenosi dalje kroz Hissov snop i Purkinjeova vlakna u klijetke
stežu se klijetke à sistola ventrikula
- rad srca se može
- povećati – tako da na S-A čvor djeluju npr. simpatikus, noradrenalin itd.
- smanjiti – tako da na S-A čvor djeluju npr. parasimpatikus, acetilkolin itd.
- kod nenormalnog rada S-A čvora može se ugraditi pacemaker
EKG
- EKG - elektrokardiogram
- sastojci
- P val – depolarizacija (stezanje) PK
- QRS kompleks – repolarizacija (otpuštanje) PK i depolarizacija K
- T val – repolarizacija K
Poremećaji rada srca
- uzroci
- nedostatna opskrba srca krvlju – koronarne bolesti
- tegobe sa zaliscima – valvularne bolesti
Koronarna skleroza
- uzrok – ateromi (masne naslage) u koronarnim arterijama tj. smanjen protok krvi kroz njih
- može uzrokovati stvaranje ugruška (tromba) à koronarna tromboza
- srčani infarkt (srčana kap) – srčani napadaj kao posljedica odumiranja neprokrvljenog mišića
- rizici
- pušenje, visoki tlak i dijabetes
- pretilost, premalo fizičkog napora
- kontracepcijske pilule, stres
- liječi se lijekovima ili premosnicom
- premosnica (bypass) – vena iz bedra se ugrađuje na srce kako bi se zaobišla oboljela koronarna arterija
Angina pektoris i bolesti zalistaka
- angina pektoris - boli koje nastaju kad srčani mišić ostane privremeno bez kisika
- stenoza – zadebljanje zalistaka zbog upale
Krvotok
Mali ili plućni krvotok
- deoksigenizirana krv se stisne iz DK u plućnu arteriju i odlazi u pluća
- u plućima pušta CO2 i uzima O2 à oksigenizacija
- vraća se u LP kroz 2 plućne vene i stisne se u LK, odakle odlazi aortom u veliki krvotok
Veliki ili sistemski krvotok
- iz aorte krv ide u arterije, pa arteriole, pa kapilare
- u kapilarama se događa izmjena plinova à puštanje O2, uzimanje CO2 à deoksigenizacija (postaje venska krv)
- iz kapilara ide u venule, pa u vene, pa u 2 šuplje vene
- iz njih ulazi u DK i od tamo kreće mali krvotok
- krv se
- deoksigenizira u kapilarama
- oksigenizira u plućima
Arterije i vene
- u velikom krvotoku
- arterijska krv teče arterijama
- venska krv teče venama
- u malom krvotoku
- arterijska krv teče venama
- venska krv teče arterijama
- razlika vena i arterija
- arterije – žile odvodnice
nalaze se u dubini organizma
imaju debeli mišićni sloj
srce u njih ubacuje krv na mahove à krv njima teče pulsirajući
vrlo elastične (šire se kad prime novu krv)
veći krvni tlak
imaju venske zaliske koji sprječavaju povratak krvi i omogućavaju da krv teče i prema gore
imaju tanji mišićni sloj
krv ne pulsira
manje elastične
manji krvni tlak
Krvni tlak
- pritisak krvi na stjenke krvnih žila
- u arterijama je tlak promjenjiv i varira između sistoličke i dijasistoličke vrijednosti
- sistolički tlak - maksimalni tlak krvi na stjenke arterije u trenutku stezanja LK
- dijasistolički tlak – minimalni tlak na stjenke arterije nakon prolaska sistoličkog tlaka
- normalan krvni tlak
- u velikim arterijama - 16/10,7 kPa (stara mjera: 120/80 mmHg)
- u kapilarama – 2,7 kPa (20 mmHg)
- u venama – 1,3 kPa (10 mmHg)
- poremećaji tlaka
- hipertenzija – visoki krvni tlak
uzrok – ateroskleroza à smanjenje elastičnosti žila
- hipotenzija – nizak krvni tlak
Dišni sustav
- građa dišnog sustava
- gornji dišni putovi à zagrijavanje, vlaženje, čišćenje i dezinfekcija zraka
nos
ždrijelo
grkljan
dušnik – ima lijevu i desnu dušnicu (bronhi) od prstenaste hrskavice, dug oko 12 cm
dušnice
- na kraju njih se nalaze bronhioli
¨ na kraju njih se nalaze alveole
- alveole – prošireni plućni mjehurići, poput grožđna nanizane na bronhiole
- okružene s hrpom kapilara – u njih plućna arterija dovodi CO2 radi izmjene s kisikom
- izmjena plinova se događa zbog razlike u parcijalnim tlakovima
- na kapilare se nadovezuju venule i plućne vene i zatvaraju mali krvotok
- imamo 300 milijuna plućnih mjehurića, a njihova površina je 75-90 m2
plućna krila s poplućnicom – 1,2 kg
- meka i spužvasta
- lijevo krilo – 2 režnja
- desno krilo – 3 režnja – veće i teže
- poplućnica – tanka dvolisna opna koju ima svako krilo
¨ vanjski list – porebrica – oblaže rebra s nutarnje strane prsnog koša
¨ unutarnji list – oblaže plućna krila te ih tako odvaja od ostalih organa
¨ između 2 poplućnice je tjelesna tekućina koja uzrokuje adhezijsko sljubljivanje opni
- dišni putovi obloženi su trepetljikavim epitelom koji neprestano treperi odozdo prema gore (ždrijelu) te uz pomoć sluzi prenosi plućima većinu stranih čestica koje su ušle sa zrakom
- obrana dišnih puteva
- makrofagi – proždiru mikroorganizme fagocitozom – uz dišne putove
- limfni čvoriči – smješteni u krajnicima (tonzilama) i plućima
- ošit ili dijafragma– pregrada između trbušne i prsne šupljine
- disanje – 12 puta/min – 6 litara zraka po minuti
Prijenos kisika
- 97% se prenosi oksihemoglobinom, a 3% je otopljeno u plazmi
- prijenos zakonom difuzije – iz veće koncentracije u manju
Prijenos CO2
- 7% u plazmi, 23% u karbaanimohemoglobinu
- 70% u obliku H2CO3 uz enzim karboenhidrazu
Mehanika disanja
- disanje se ostvaruje živčanim impulsima iz dišnih središta u mozgu
- ti impulsi podražuju ošit i međurebrane mišiće
- udisaj
- ošit se podiže a međurebrani mišići također
- volumen prsnog koša je povećan
- pluća se raežu i u njima pada tlak
- atmosferski zrak dolazi s mjesta većeg tlaka u pluća
- izdisaj
- ošit se opusti kao i međurebrani mišići
- smanjuje se volumen prsnog koša
- pluća se stežu i zrak se istiskuje iz alveola prema ustima
- razlikujemo
- inspiracijske mišiće – sudjeluju pri udisaju
- ekspiracijske mišiće – sudjeluju pri izdisaju
Izvor: http://roko-rumora.net/
Više informacija i drugih korisnih sadržaja možete naći na poveznicama:
